Vrijleggen van een tand of kies (met of zonder kettinkje)

Wanneer een tand of kies in een verkeerde richting is aangelegd zal deze meestal niet spontaan doorbreken. De orthodontist kan er met de beugel wel ruimte voor maken in de tandenrij en eventueel de tandarts vragen om eerst nog de melktand of –kies die er misschien nog voor ligt te verwijderen. Toch is het uiteindelijk vaak nodig om de tand vrij te laten leggen zodat er een slotje op geplaatst kan worden en de tand door de orthodontist in de rij kan worden gebracht.

In een aantal gevallen, vooral bij hoektanden die in het gehemelte gelegen zijn, is het voldoende om het tandvlees en eventueel het kaakbot dat er nog overheen ligt te verwijderen en kan de tand daarna alsnog spontaan doorbreken. In de andere gevallen is de ligging van de tand of kies zodanig dat het nodig is om er tijdens de ingreep een slotje met daaraan een kettinkje (gold chain) aan te bevestigen. Dit kettinkje is dan het aangrijpingspunt waarop de orthodontist met de vaste beugel een trekkracht kan uitoefenen om zo de richting van de tand te veranderen en hem naar de mond te begeleiden en zichtbaar te maken.

3D scan waarop zichtbaar is dat de hoektand (groen) met de kroon aan de kant van het gehemelte is gelegen.

De operatie

De operatie voeren we onder plaatselijke verdoving uit. Dit kan zo goed worden verdoofd dat de ingreep absoluut geen pijn doet. We openen het tandvlees boven de tand of kies en verwijderen vaak wat kaakbot met een boortje zodat we de kroon van de tand rondom goed kunnen zien. Wanneer de inschatting op basis van de van tevoren gemaakte röntgenfoto en van wat we tijdens de ingreep zien is dat de tand of kies na onze operatie verder spontaan moet kunnen doorbreken leggen we hem alleen vrij. Dat houdt in dat het tandvlees wat de kroon bedekt wordt verwijderd en er vervolgens een wondverband in de opening in het tandvlees wordt aangebracht. Dit wondverband is een soort pasta die op kauwgom lijkt. Het wondverband zorgt ervoor dat het tandvlees in de eerste week na de operatie niet de kans krijg om weer gedeeltelijk over de tand heen te groeien. Ook dekt het verband het wondje fraai af waardoor er geen voedselresten in komen en het mooi schoon en droog blijft. De ingreep duurt ongeveer 15 minuten. Het wondverband moet na 1-2 weken weer worden verwijderd. Wanneer de ligging van de tand of kies zodanig is dat deze niet spontaan door zal kunnen breken, plakken we er tijdens de operatie een slotje met daaraan een kettinkje op (gold chain). Dit plakken we op dezelfde wijze als de slotjes van een vaste beugel, dus met speciale lijm die hard wordt als we er een blauwe lamp op richten. Het tandvlees wordt dan weer gehecht en het kettinkje steekt uit het tandvlees en hechten we tijdelijk aan de vaste beugel.

Schematische afbeelding van hoektand op het gehemelte die met een kettinkje (gold chain) naar de tandboog wordt geleid.

Na de operatie

Het is belangrijk om na de ingreep pijnstillers te gebruiken. U kunt daar het beste mee beginnen voordat de lokale verdoving na 2-4 uur is uitgewerkt en ze dan standaard twee tot drie dagen doorgebruiken.
Afhankelijk van de plaats waar de tand of kies is vrijgelegd kan de wang gaan zwellen. De zwelling is de eerste twee dagen het ergst en neemt daarna af. Het is verstandig om direct na de ingreep de wang aan de buitenkant enkele uren te koelen. Dit doet u door een cold pack of ijsblokjes (in een plastic zakje) steeds afwisselend 10 minuten tegen de wang te houden en dan weer 5 minuten weg te leggen. Wanneer de tand op het gemelte is vrijgelegd hoeft u geen zwelling te verwachten en is koelen dus niet nodig.
Dit eerste dag komt er vaak nog een beetje bloed uit het wondje. Dit stopt meestal vanzelf. Het speeksel is daarom ook nog wat roze gekleurd. Als de wond opnieuw gaat bloeden of de bloeding toeneemt kunt u er een verbandgaasje op leggen en daar stevig een half uur op bijten of stevig aandrukken.
We hechten eigenlijk altijd met oplosbaar hechtmateriaal. De hechtingen verdwijnen spontaan binnen 1 tot 2 weken. Als een kettinkje is geplaatst hechten we uiteinde daarvan meestal een de vaste beugel. De orthodontist verwijdert die hechting dan bij het eerstvolgende bezoek aan de orthodontist.
De eerste twee dagen kunt u het beste zachte voeding gebruiken. Daarna kunt u weer normaal gaan eten. Wanneer een wondverband is geplaatst is het verstandig om totdat dat is verwijderd aan de andere kant van de mond te blijven kauwen/afbijten omdat het wondverband anders los kan gaan.

Het is belangrijk om uw mond goed schoon te houden na de ingreep. Dit verkleint ook de kans op ontsteking en is belangrijk voor uw gebit. Direct na de behandeling mag u gewoon uw gebit weer poetsen als u maar voorzichtig bent in de buurt van het wondje. In de meeste gevallen geven we u een recept mee voor een desinfecterend mondspoelmiddel waarmee u vanaf de dag na de ingreep dagelijks 2-3 keer u mond kunt spoelen.

Wanneer bij de ingreep een wondverband is geplaatst dient dit na 1-2 weken weer te worden verwijderd. Vaak doet de orthodontist dit tijdens het eerstvolgende bezoek. Soms geven we u daar een afspraak voor bij ons op de polikliniek. Het is niet erg wanneer het wondverband eerder los gaat of er stukjes af brokkelen. Het is wel belangrijk om het ook dan goed schoon te houden en te proberen het vrijgelegde element te gaan poetsen. Dat gaat vaak goed met een tandenborstel met een kleine kop.

Risico’s en Complicaties

Er zijn weinig risico’s aan deze ingreep verbonden. Het komt sporadisch voor dat een kettinkje los raakt van de tand zodat de orthodontist de grip erop kwijt raakt. In dat geval zal de tand opnieuw moeten worden vrijgelegd en er opnieuw een kettinkje moeten worden geplakt. Ook komt het soms voor dat de vrijgelegde tand of kies, ook nadat de orthodontist dit al vele maanden met de vaste beugel heeft geprobeerd, zich niet laat verplaatsen. Helaas valt dit van tevoren, ook met de hulp van röntgenfoto’s niet te voorspellen. Een hernieuwde ingreep kan dan soms nog soelaas bieden. Soms is het toch beter om de tand of kies te verwijderen en het behandelplan van de orthodontist aan te passen.